فیبریلاسیون دهلیزی( Atrial fibrillation – AFib) یک نوع آریتمی قلبی است که شش میلیون نفر را در ایران تحت تاثیر قرار می دهد و آن را به شایع ترین اختلال ریتم قلب ( آریتمی ) تبدیل می کند.
در فیبریلاسیون دهلیزی چه اتفاقی می افتد؟
با اختلال ریتم قلب، مانند فیبریلاسیون دهلیزی، ریتم طبیعی قلب مختل می شود. ایمپالس های الکتریکی، که از سینوس نود در دهلیز راست سرچشمه می گیرند، مسئول حفظ ریتم پیوسته و منظم هستند. با فیبریلاسیون دهلیزی، ایمپالس های الکتریکی از سینوس نود منشا نمی گیرند، بلکه در نواحی دیگر دهلیز یا در ناحیه اطراف رگ های ریوی، ایمپالس های الکتریکی شکل می گیرند.
به نظر می رسد که آتریا پیچ و تاب می خورد، یعنی هر تکانه ای از آتریا به ونتریکس منتقل نمی شود. انقباض طبیعی ونتریکس مختل می شود و پالس نامنظمی ایجاد می کند. از طریق انقباض ضعیف، خون عقب می ماند و می تواند به راحتی لخته شود. هنگامی که یک لخته تشکیل می شود، می تواند به اندام های دیگر برود و باعث سکته مغزی یا آمبولوس در ریه ها شود.
انواع آریتمی AFib – فیبریلاسیون دهلیزی چگونه طبقه بندی می شود؟
فیبریلاسیون دهلیزی بر اساس فراوانی و طول رخدادها طبقه بندی می شود:
• تشخیص اول ( از قبل تشخیص داده نشده، بدون توجه به مدت زمان )
• بازه های ناگهانی و خود ترمیمی که کم تر از ۷ روز دوام می آورند.
• بازه هایی که بیش از ۷ روز دوام می آورند و خود به خود تمام نمی شوند.
• دوام طولانی مدت ( ۱ سال، دریافت درمان برای کنترل ریتم )
• دائمی ( فیبریلاسیون دهلیزی که ممتد است، و تحت درمان نیست )
علت بروز آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟
فیبریلاسیون دهلیزی اغلب با افزایش سن ظاهر می شود. یکی از دلایل این امر، تغییر بافت قلب است که در طول زمان آسیب می بیند. این امر باعث می شود سیگنال های الکتریکی دهلیز به درستی منتقل نشوند و فعالیت عادی قلب را مختل کنند.
علل دیگر فیبریلاسیون دهلیزی عبارتند از:
• بیماری قلبی عروقی ( به ویژه نقص دریچه میترال )
• بیماری عروق کرونر قلب
• پرکاری تیروئید
• اختلالات الکترولیت
• کاردیومیوپاتی
• سندرم سینوزیت حاد
• فلوتر آتریال از پیش موجود
تقریبا در نیمی از موارد آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی، علت ناشناخته است.
بسیاری از بیماری های مزمن نیز خطر ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش می دهند، مانند: فشار خون بالا، بیماری قلبی، دیابت ملیتوس، تیروئید و بیماری های ریوی، آپنه خواب یا بیماری کلیوی.
علائم فیبریلاسیون دهلیزی کدامند؟
بسیاری از افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی، حتی هنگامی که بیماری شدت پیدا میکند، اغلب هیچ احساسی ندارند، یا حداکثر کاهش کوچکی در توجه را حس می کنند. شایع ترین علائم شامل ضربان قلب، سرگیجه، دشواری در تنفس، درد قفسه سینه یا اضطراب است. شدت علائم به سرعت ضربان قلب بستگی دارد. اگر قلب با سرعت عادی در حال تپیدن باشد، تنها خستگی یا سرگیجه ممکن است احساس شود.
اگر قلب خیلی سریع در حال تپیدن باشد، فرد می تواند احساس ضربان قلب، درد قفسه سینه یا دشواری در تنفس را تجربه کند. هنگامی که فیبریلاسیون دهلیزی برای مدت طولانی تری وجود دارد، بدن به حضور آن عادت می کند و افراد مبتلا ممکن است دیگر علائمی را تجربه نکنند.
عوارض و خطرات فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟
ریتم نامنظم قلب می تواند خطر سایر بیماری ها را افزایش دهد، به خصوص اگر درمان نشود. قلب شما موتور بدن شما است و وقتی موتور به درستی کار نمی کند، بقیه بدن نیز به درستی کار نمی کند. به همین دلیل است که خطرات زیادی در ارتباط با فیبریلاسیون دهلیزی وجود دارد.
خستگی: خستگی یکی از شایع ترین اثرات AFib است. وقتی قلب شما نتواند به اندازه کافی پمپاژ کند، احساس خستگی خواهید کرد. AFib همچنین می تواند باعث تجمع مایع در ریه های شما شود که می تواند خستگی را حتی بدتر کند.
آپنه خواب: در حالی که فیبریلاسیون دهلیزی ارتباط مستقیمی با آپنه خواب ندارد، آنها در بسیاری از عوامل خطر مشترک هستند و اغلب با هم ترکیب می شوند. این مشکل می تواند به مشکلات خستگی که قبلاً از قلب شما به درستی نمی زند اضافه کند.
سکته: یکی از بزرگترین خطرات فیبریلاسیون دهلیزی سکته مغزی است. ریتم نامنظم مرتبط با فیبریلاسیون دهلیزی می تواند به خون اجازه دهد که پشت سر بماند و در نواحی قلب جمع شود. این امر احتمال لخته شدن خون را افزایش می دهد که می تواند جریان خون را تا حدی یا به طور کامل متوقف کند و سپس باعث سکته شود.
نارسایی قلبی: اگر با AFib سر و کار دارید، ممکن است ضربان قلب شما برای مدت کوتاهی خیلی سریع باشد، که به آن اجازه نمی دهد به درستی با خون پر شود تا به درستی پمپاژ کند. هنگامی که قلب برای مدت زمان کافی طولانی می‌زند، می‌تواند باعث نارسایی قلبی شود که می‌تواند خستگی را افزایش دهد و منجر به تجمع مایع در ریه‌ها شود.
از دست دادن حافظه: افراد مبتلا به AFib در تست های حافظه و یادگیری نسبت به افراد بدون این بیماری بدتر عمل می کنند. آنها همچنین در معرض خطر بالاتری از زوال عقل هستند، که احتمالاً ناشی از عدم دریافت خون کافی از مغز است.
آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی می تواند دشوار باشد، به خصوص هنگامی که با فیبریلاسیون دهلیزی پاراکسیمال سر و کار داریم. این کار شامل یک نوار قلب ( ECG ) است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می کند.
برای به دست آوردن یک نتیجه جامع تر، اغلب لازم است که از یک نوار قلب طولانی مدت یا یک نوار قلب در طول روز استفاده شود. زمانی که فرد به متخصص قلب مراجعه می کند و یک تست نوار قلب انجام می دهد، زمان زیادی صرف تشخیص یک ناهنجاری می شود. وقتی این اتفاق می افتد، بیمار بدون تشخیص قطعی به خانه فرستاده می شود.
مرسومترین و بهترین راه برای تشخیص آریتمی ثبت سیگنال ECG یا نوار قلب است. اما شاید دکتر شما تست های دیگری هم نیز پیشنهاد کند.
• الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب (ECG یا EKG): این آزمایش به ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما “تصویری” از فعالیت الکتریکی قلب شما می دهد. این شامل قرار دادن سیم هایی به نام الکترود روی قفسه سینه و سایر قسمت های بدن شما و اندازه گیری فعالیت الکتریکی است. این غیر تهاجمی است (هیچ چیزی در بدن وارد نمی شود)، نیازی به آماده سازی ندارد و معمولاً می تواند در مطب ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی انجام شود.
دستگاه نوار قلب زیستل
دستگاه ثبت نوار قلب زیستل یک دستگاه کوچک و قابل حمل است که به کمک آن می توانید هر زمان که نگران سلامتی قلب و آریتمی قلب خود بودید ECG خود را در کمتر از چند ثانیه ثبت کرده و از وضعیت قلب خود آگاه شوید.دستگاه نوار قلب زیستل یا N-PEC1 بدون نیاز به ژل تنها با قرارگیری انگشت دستان شما بر روی نقاط اتصال خود می تواند نوار قلب با کیفیتی روی گوشی هوشمند نمایش دهد.
• اکوکاردیوگرافی (اکو): اکوکاردیوگرام یک سونوگرافی از قلب است که اجزای ساختاری قلب را با استفاده از فناوری مشابهی که در زنان باردار برای معاینات قبل از تولد انجام میشود، بررسی میکند. از امواج صوتی (اولتراسوند) برای ایجاد تصویری از داخل قلب شما در حالی که در حال تپش است استفاده می کند. این آزمایش برای تجسم دیواره‌های قلب شامل حفره‌های بالایی (دهلیزها) و حفره‌های پایینی (بطن‌ها) و دریچه‌های بین حفره‌ها استفاده میشود تا اطمینان حاصل شود که تمام اجزای ساختاری قلب به درستی کار می‌کنند.
• تست استرس: تست استرس به ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما اجازه می‌دهد ببیند که قلب شما در زمانی که مجبور است تحت استرس سخت‌تر کار کند، چگونه واکنش نشان می‌دهد. روش های مختلفی برای انجام این تست وجود دارد. “استرس” ممکن است ورزش روی تردمیل یا دوچرخه باشد. اگر نمی توانید ورزش کنید، ممکن است دارویی به شما داده شود که باعث می شود قلب شما سخت تر کار کند تا استرس مشابه ورزش را تقلید کند. ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما نحوه عملکرد قلب شما در حالت استراحت و استرس را مقایسه می کند. برای انجام این کار، آنها ممکن است از نوار قلب، اکوکاردیوگرام یا اسکن مخصوص برای مشاهده قلب استفاده کنند.
• هولتر مانیتور: برای آزمایش فعالیت الکتریکی قلب شما در مدت زمان طولانی‌تر، ممکن است ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما یک مانیتور قابل حمل برای استفاده در خانه به شما بدهد. در حالی که مانیتور را روی شانه خود می گذارید (مانند کیف شانه)، می توانید تمام فعالیت های عادی خود را به جز دوش گرفتن انجام دهید. شما معمولاً مانیتور را برای یک یا دو روز می پوشید و سپس آن را برای تجزیه و تحلیل به دفتر ارائه دهنده خود برمی گردانید.
• مانیتور رویداد: مشابه مانیتور هولتر، در صورت داشتن علائم گهگاهی ضربان قلب نامنظم یا سرگیجه از مانیتور رویداد استفاده می شود. در اکثر نمایشگرهای رویداد، هنگامی که علائمی مانند بال زدن در قفسه سینه یا سبکی سر را احساس می کنید، دکمه ای را فشار می دهید تا مانیتور روشن شود. سایر مانیتورهای رویداد، هنگامی که ضربان قلب نامنظم را می گیرند، به طور خودکار فعالیت قلب شما را ثبت می کنند. شما از مانیتور رویداد برای چندین هفته یا تا زمانی که ضربان قلب نامنظم کافی را برای ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما ثبت کند تا تشخیص دهد، استفاده خواهید کرد. این داده‌ها سپس تجزیه و تحلیل می‌شوند و به ارائه‌دهنده شما اجازه می‌دهد تا تشخیص دقیق‌تری از ارتباط علائم شما با ریتم نامنظم قلب (آریتمی) انجام دهد.
• تست الکتروفیزیولوژیک: ممکن است آریتمی شما به درمان استاندارد پاسخ ندهد یا ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما ممکن است برای تشخیص مشکل شما به اطلاعات بیشتری نیاز داشته باشد. در این صورت، آنها ممکن است این آزمایش پیشرفته را برای نظارت بر فعالیت الکتریکی قلب شما پیشنهاد دهند. یک متخصص قلب، سیم‌های نازکی که با الکترودهای کوچک تعبیه شده‌اند را از طریق ورید دست یا پا به قلب شما می‌کشد. گاهی اوقات متخصص قلب از الکترودها برای تحریک عضله قلب استفاده می کند تا به تشخیص و تعیین بهترین درمان برای شما کمک کند.
درمان آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی
اگر فیبریلاسیون دهلیزی با اختلال دیگری تحریک شود، اختلال شروع کننده باید ابتدا درمان شود. در این موارد فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است به خودی خود بهبود یابد. با حملات متناوب، داروهایی تجویز می شوند که می توانند به بازگرداندن قلب به ریتم طبیعی آن کمک کنند. در حالی که این داروها بسیار موثر هستند، اغلب با عوارض جانبی قابل توجهی مانند سرگیجه، خستگی یا افسردگی همراه هستند.
از طریق قلب درمانی، ریتم قلب می تواند از طریق جریان های الکتریکی خارجی نرمال شود. لخته سازی ( رادیوتراپی یا کرایوتراپی ) یک روش جراحی جایگزین برای بازگرداندن قلب به ریتم طبیعی خود است.
داشتن سبک زندگی سالم می تواند به کاهش خطر فیبریلاسیون دهلیزی کمک کند.
اهداف اصلی درمان Afib عبارتند از:
• کنترل ضربان قلب
• بازیابی ریتم طبیعی قلب
• کاهش خطر سکته مغزی
بر اساس علائم شما، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی شما احتمالاً ابتدا داروها را تجویز می کند تا ببیند آیا آنها کمک می کنند یا خیر.
درمان با استفاده از داروها
داروهای درمان Afib ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• داروهای کنترل ضربان برای جلوگیری از ضربان بیش از حد بطن ها. به عنوان مثال می توان به دیگوکسین، متوپرولول، وراپامیل یا دیلتیازم اشاره کرد.
• داروهای کنترل ریتم برای کمک به ضربان قلب شما در یک ریتم سینوسی طبیعی. به عنوان مثال می توان به پروکائین آمید، دیسوپیرامید، فلکاینید استات، پروپافنون، سوتالول، دوفتیلید یا آمیودارون اشاره کرد.
• رقیق کننده های خون (داروهای ضد انعقاد) برای کاهش خطر لخته شدن خون و سکته. به عنوان مثال می توان به وارفارین یا آسپرین اشاره کرد.
هر دارویی می تواند عوارض جانبی ایجاد کند. معمولاً فواید مصرف این داروها بر خطر عوارض جانبی شما بیشتر است. مهم است که در صورت رخداد، همه خطرات و عوارض جانبی را با پزشک در میان بگذارید.
درمان Afib با استفاده از جراحی
پزشکان گاهی اوقات روش‌های جراحی را در کنار دارو توصیه می‌کنند، به‌ویژه اگر قرار است فرد به دلیل بیماری دیگری تحت عمل جراحی قلب قرار گیرد. گزینه های جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• کاردیوورژن الکتریکی: جراح یک شوک الکتریکی را به قلب وارد می کند. این می تواند ریتم نامنظم را به یک ضربان معمولی بازنشانی کند. قبل از انجام کاردیوورژن، ممکن است اکوکاردیوگرام ترانس مری انجام دهند. این شامل قرار دادن یک اسکوپ در گلو برای ایجاد تصویری از قلب است. جراح این روش را برای اطمینان از عدم وجود لخته در قلب انجام می دهد. اگر لخته وجود داشته باشد، پزشک برای چند هفته داروهای ضد انعقاد تجویز می کند تا آن را حل کند. کاردیوورژن پس از حل شدن لخته امکان پذیر خواهد بود.
• ابلیشن کاتتر: این روش شامل هدایت یک کاتتر از طریق رگ های خونی به داخل قلب و تخریب بافت در ناحیه قلب است که باعث فیبریلاسیون دهلیزی می شود. در صورت بازگشت A-fib، جراح ممکن است نیاز به تکرار این روش داشته باشد.
• ابلیشن جراحی: جراحان همچنین می‌توانند بافت قلب را که باعث ریتم نامنظم میشود، با انجام نوعی عمل جراحی قلب باز به نام روش ماز بردارند.
• قرار دادن ضربان ساز: این دستگاه به قلب دستور می دهد تا به طور منظم ضربان داشته باشد.
چه کسی در خطر بالای ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی قرار دارد؟
افرادی که دارای یک یا چند مورد از شرایط زیر هستند معمولا در معرض خطر بیشتری برای AFib هستند:
• سن: تعداد بزرگسالان مبتلا به AFib با افزایش سن به طور قابل توجهی افزایش می یابد. AFib در کودکان نادر است، اما ممکن است رخ دهد.
• فشار خون بالا: فشار خون بالا و کنترل نشده طولانی مدت می تواند خطر ابتلا به AFib را افزایش دهد.
• بیماری قلبی زمینه ای: این شامل هر فردی که بیماری قلبی دارد، از جمله مشکلات دریچه ای، کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک، سندرم حاد کرونری، سندرم ولف پارکینسون وایت و سابقه حمله قلبی را شامل می شود. علاوه بر این، AFib شایع ترین عارضه بعد از جراحی قلب است.
• نوشیدن الکل: مصرف زیاد الکل (نوشیدن پنج نوشیدنی برای مردان یا چهار نوشیدنی برای زنان) ممکن است شما را در معرض خطر ابتلا به AFib قرار دهد.
• سابقه خانوادگی: داشتن یکی از اعضای خانواده مبتلا به AFib شانس شما را برای ابتلا افزایش می دهد.
• آپنه خواب: اگرچه ثابت نشده است که آپنه خواب باعث AFib می شود، اما مطالعات نشان می دهد که ارتباط قوی بین آپنه انسدادی خواب و AFib وجود دارد. اغلب، درمان آپنه می تواند AFib را بهبود بخشد.
• ورزشکاران: AFib در ورزشکاران رایج است و می تواند توسط ضربان قلب سریع به نام تاکی کاردی فوق بطنی ایجاد شود.
• سایر شرایط مزمن: افراد مبتلا به پرکاری تیروئید، دیابت، آسم و سایر مشکلات مزمن پزشکی نیز در معرض خطر هستند.
پیشگیری از فیبریلاسیون دهلیزی چگونه است؟
بسیاری از همان تغییرات سبک زندگی که اغلب برای درمان Afib توصیه می‌شوند نیز ممکن است به پیشگیری از این بیماری کمک کنند. موارد مفید ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• فعال بودن بدنی
• حفظ وزن سالم
• پیروی از یک رژیم غذایی سالم برای قلب
• محدود کردن الکل و کافئین
• مدیریت استرس
• سیگار نکشیدن
• درمان یا کنترل شرایطی که ممکن است در ایجاد Afib نقش داشته باشند، مانند دیابت، بیماری تیروئید، فشار خون بالا یا کلسترول بالا