ضربان زودرس دهلیزی – PAC

ضربان زودرس دهلیزی یا PAC (Premature Atrial Contraction) یک ضربان قلب اضافی و نابجاست که ریتم طبیعی قلب را مختل می‌کند. این نوع ضربان زمانی به وجود می‌آید که یک کانون غیر طبیعی در یکی از دهلیز‌های قلب، زودتر از آنکه ایمپالس بعدی از گره سینوسی خارج شود پالس الکتریکی ایجاد کرده و باعث ضربان قلب زودرس و نابجا می‌شود.

ضربان زودرس دهلیز یا PAC در اکثر افراد گهگاه و اغلب بدون دلیل شناخته شده‌ای رخ می‌دهد و ممکن است به تناوب و در شکل‌های مختلف در هر فرد اتفاق بیفتد. هر چند در میان افراد مسن شایع‌تر است. برای مثال افراد بالاتر از 50 سال امکان دارد یک یا دو بار در ساعت این نوع ضربان‌ها را تجربه کنند.

در بیشتر مواقع، انقباضات زودرس دهلیزی یا PACها علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کنند و خطرناک نیستند. و حتی در افراد سالم نیز رخ می‌دهند اما در برخی از افراد ممکن است منجر به تپش قلب شود. با این وجود، افرادی که در هر ساعت بیشتر از 30 بار ضربان زود رس دهلیزی را تجربه می‌کنند، در معرض افزایش خطر فیبریلاسیون دهلیزی هستند.

همچنین افراد مبتلا به اختلال انسداد مزمن ریوی (COPD)، نارسایی احتقانی قلب، دیابت و فشار خون بالا بیشتر در معرض PAC هستند. و احتمال بروز PAC در میان افرادی که حملات قلبی و سکته قلبی داشته‌اند بیشتر است.

علائم ضربان زودرس دهلیزی

ممکن است افرادی که PAC را تجربه می کنند، تپش قلب یا سایر علائم این بیماری را احساس کنند، در صورتی که بسیاری از افراد وقتی این ضربان قلب اضافی را دارند متوجه هیچ چیز غیرعادی نمی‌شوند.

زمانی که PAC همراه با علائم باشد، افراد ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• تپش قلب (ضربان قلب شدید)
• احساس لرزش در قفسه سینه یا گلو
• احساس از دست دادن یک ضربان
• احساس اینکه قلب یک ضربه اضافی تپیده است
• داشتن سرگیجه یا احساس ضعف در لحظه‌ای کوتاه
• احساس اضطراب
• کاهش تنفس

علت ضربان زودرس دهلیزی – PAC

علت ضربان‌های زودرس دهلیزی در اکثر مواقع ناشناخته است چرا که آن‌ها اغلب در افراد با قلب سالم نیز رخ می‌دهند.

اما به صورت کلی برخی عادات سبک زندگی ممکن است احتمال ایجاد ضربان زودرس دهلیز (PAC) را افزایش دهد، از جمله:

• مصرف بیش از حد کافئین
• زیاده‌روی در مصرف الکل
• داشتن تجربه‌ٔ استرس و اضطراب در سطح بالا
• سیگار کشیدن و اعتیاد به مواد مخدر
• البته افرادی که دچار مشکلات قلبی و عروقی و سایر بیماری‌ها هستند بیشتر در معرض PACها قرار دارند. بیماری‌هایی مانند:
• بیماری عروق کرونری قلب (CAD)
• کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (ضخیم شدن عضله قلب)
• هیپرتروفی بطن چپ (بزرگ شدن ماهیچه بطن چپ قلب)
• بیماری دریچه قلب، مانند افتادگی دریچه میترال (MVP)
• نقص سپتوم دهلیزی (ASD)، (نقص مادرزادی قلب که در آن یک سوراخ غیرطبیعی در دیواره بین دو دهلیز قلب ایجاد شده است)
• نارسایی حاد تنفسی
• بیماری های ریوی
• مسمومیت با دیژیتال
• تاکیکاردی حمله ای دهلیزی(PAT( Paroxysmal atrial tachycardia
• همچنین برخی از داروها نیز ممکن است باعث PAC شوند، داروهایی مانند:
• آگونیست های بتا که در درمان COPD به کار می‌روند.
• دیگوکسین که برای درمان نارسایی قلبی استفاده می‌شود.
• برخی از داروهای شیمی درمانی
• آمین‌های سمپاتومیمتیک
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
• مهارکننده های مونوآمین اکسیداز
• بتابلوکرها
• برخی از داروهای بدون نسخه
• برخی از داروهای کاهش وزن و لاغری

باید توجه داشت که در بیشتر مواقع علت ضربان زودرس دهلیز PAC مشخص نمی‌شود.

روش‌های تشخیص PAC

از آنجایی که بسیاری از افراد علائم ضربان‌ زودرس دهلیز، PAC را تجربه نمی‌کنند، این بیماری ممکن است تصادفی تشخیص داده شود. معمولا افرادی که این مشکل را  همراه با تپش قلب تجربه می‌کنند به دنبال تشخیص بیماری خود هستند.

در این مواقع معمولا پزشک متخصص قلب و عروق برای تشخیص ضربان دهلیزی زودرس، سابقه پزشکی فرد را بررسی می‌کند، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و یک یا چند آزمایش تشخیصی را تجویز می کند.

1- گرفتن شرح حال و انجام معاینات:

ابتدا پزشک درباره احساس تپش قلب و حس لرزش در قفسه سینه بیمار از وی سوال می‌کند.

سابقه پزشکی بیمار را جهت اطلاع از بیماری‌های زمینه‌ای قلبی و یا حمله قلبی بررسی کرده و درباره عادات زندگی بیمار مانند میزان مصرف قهوه، کشیدن سیگار و مقدار مصرف الکل سوال می‌پرسد..

همچنین لازم است فرد بیمار پزشک معالج را در جریان داروهای مصرفی خود مانند قرص‌های ضدافسردگی، داروهای کاهش وزن، درمان COPD، داروهای فشار خون بالا، و داروهای بدون نسخه برای درمان عفونت‌های سرماخوردگی بگذارد.

در هنگام معاینه فیزیکی پزشک با استفاده از استتوسکوپ قلب بیمار را بررسی می‌کند، اما احتمالاً در آن لحظه PAC رخ نخواهد داد. همچنین وضعیت کلی سلامتی از لحاظ فشار خون و ضربان قلب را برررسی می‌کند.

2- درخواست آزمایش خون: برخی آزمایش‌های خاص جهت اندازه‌گیری سطوح بالای پپتید ناتریورتیک B (هورمون‌های تولید شده توسط قلب) و یا سطوح کلسترول بالا تجویز می‌شود.

3- تست الکتروکاردیوگرافی (ECG) یا همان نوار قلب: پزشک جهت بررسی فعالیت الکتریکی قلب فرد، آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.

دستگاه الکتروکاردیوگرام فعالیت الکتریکی قلب بیمار را برای چند دقیقه ثبت می‌کند اما ممکن است ضربان دهلیزی زودرس PAC در مدت آزمایش اتفاق نیفتد.

بنابراین برای این مساله پیشنهاد می‌شود از دستگاه نوار قلب خانگی استفاده نمود و به صورت منظم تست ECG را انجام داد تا در پایان دوره، پزشک از روی سابقه نوار قلب، PAC را تشخیص دهد.

4- هولتر مانیتورینگ: دستگاه الکتروکاردیوگرام خانگی قابل حمل که برای مدت زمان تعیین شده به بیمار وصل می‌شود. هولتر مانیتور، فعالیت الکتریکی قلب بیمار را ثبت می‌کند. هر نشانه‌ای از انقباضات زودرس دهلیزی یا شرایط مختلف که باعث علائم مشابه شود در صورت بروز ثبت می‌شود.

5- اکوکاردیوگرام: یک آزمایش اولتراسوند است که ساختار و عملکرد قلب بیمار را نشان می دهد. یک این معاینه برای شناسایی مشکلات ساختاری قلب، که ممکن است در برخی از افراد مبتلا به PAC وجود داشته باشد، استفاده می شود.

PAC در نوار قلب

موج P غیر طبیعی (غیر سینوسی) است و معمولاً با کمپلکس QRS طبیعی (کمتر از 120 میلی‌ثانیه) دنبال می‌شود.

مکث های پس از اکستراسیستولیک ممکن است وجود داشته باشد.

PAC هایی که به گره SA می رسند ممکن است آن را دپولاریزه کنند و باعث “تنظیم مجدد” گره SA با فاصله زمانی طولانی‌تر از حد طبیعی قبل از رسیدن ضربان سینوس بعدی شوند.

ضربان‌های زودرس دهلیزی یا  PACها همچنین ممکن است به طور نابجا (معمولاً مورفولوژی( RBBB انجام شوند یا اصلاً انجام نشوند. امواج P همچنان در هر دو مورد قابل مشاهده خواهند بود.

این PAC مخفی به موج T ، ظاهری اوج می‌دهد (شکل داخل دایره)

PAC توسط یک کمپلکس QRS دنبال نمی شود، که نشان می دهد به بطن ها هدایت نشده است در واقع PAC مسدود شده است.

به دنبال آن یک مکث جبرانی ایجاد می‌شود.

نوار قلب نرمال

تفاوت PAC و PVC

تفاوت اصلی بین ضربان زودرس دهلیز PAC و ضربان زودرس بطن PVC  در منشأ ایجاد این ضربان‌ها در قلب است:

ضربان زودرس دهلیزی PAC: از پالس الکتریکی زودرسی که از دو حفره بالایی قلب (دهلیزها) ناشی می‌شود، به وجود می‌آید.این نوع ضربان ممکن است باعث احساساتی مانند تپش قلب شود، اما معمولاً بی‌خطر است.

ضربان زودرس بطنی PVC : از پالس الکتریکی زودرسی که از دو حفره پایینی قلب (بطن‌ها) ناشی می‌شود، به وجود می‌آید و ممکن است باعث تپش قلب، احساس عدم راحتی در قلب یا حتی سرگیجه شود. در برخی موارد، این نوع ضربان‌ نشانه‌ای از مشکلات قلبی مهم‌تر می‌باشند و نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.

بنابراین، اصلی‌ترین تفاوت بین PAC و PVC در مکان مبدأ این ضربان‌ها در دهلیز‌ها و بطن‌های قلب است. ضربان‌های زودرس دهلیزی PAC بسیار شایع‌تر از انواع ضربان زودرس بطنیPVC  هستند و علل ایجاد کننده آن‌ها نیز به نسبت انواع بطنی معمولاً کمتر و با پیش‌آگهی بهتری همراه هستند. اگرچه احساس علایم و تپش قلب ناشی از هر دو نوع مشابه هم هستند.

زمان مراجعه به پزشک

در مواقعی که ضربان زودرس دهلیز به تناوب تکرار شود و همراه با علائم زیر باشد:

تپش قلب شدید

کاهش فشار خون

و تنگی نفس

فرد باید به پزشک مراجعه کند و یا در صورت ضرورت با اورژانس 115 تماس بگیرد.

درمان ضربان زودرس دهلیزی – PAC

اکثر افراد در صورت تجربه ضربان زودرس دهلیز نیازی به درمان ندارند. این ضربان‌های گاه به گاه که به دلایل ناشناخته رخ می‌دهد و با مشکلات قلبی و بیماری‌های زمینه‌ای ارتباطی ندارند تهدیدی برای سلامتی به شمار نمی‌روند.

در این‌گونه موارد پزشک متخصص ممکن است توصیه به اصلاح سبک زندگی و کاهش مصرف کافئین و الکل و ترک سیگار نماید.

سلامت قلب و مصرف الکل

سیگار و بیماری های قلبی

با این حال، افراد مبتلا به این بمارس ممکن است در معرض افزایش خطر فیبریلاسیون دهلیزی باشند، اگر ضربان زودرس دهلیز – PAC به‌صورت متوالی و به مدت طولانی ادامه پیدا کنند. در نتیجه PACها ممکن است به شدت افزایش یابند و تاکی‌کاردی دهلیزی ایجاد شود که منجر به تپش قلب شدید می‌شود.

داروها

هنگامی که PAC در کیفیت زندگی بیمار اختلال ایجاد می‌کند، پزشکان ممکن است موارد زیر را تجویز کنند:

– استفاده از داروهای بتابلوکر: نوعی داروی فشار خون که ممکن است به تنظیم ریتم غیر طبیعی قلب در افراد مبتلا به PAC موثر باشند.

– مسدود کننده‌های کانال کلسیم: نوع دیگری از داروهای فشار خون است که برای کمک به تنظیم ریتم‌های غیر طبیعی قلب ناشی از PAC استفاده شود.

– داروهای ضد آریتمی مانند فلکائینید: این دسته از داروها به تنظیم مشکلات ریتم قلب کمک می‌کند و ممکن است برای ضربان‌ زودرس دهلیز موثر باشد.

گاهی اوقات داروهای تجویزی در درمان ضربان زودرس دهلیز PAC موثر واقع نمی‌شوند. در چنین شرایطی پزشک ممکن است با توجه به وضعیت بیماری و شرایط بیمار روش های زیر را توصیه کند:

ابلیشن کاتتر

در این روش کم‌تهاجم، پزشکان با انجام یک برش کوچک در شریان بیمار، معمولاً در ناحیه کشاله ران، وارد عمل می‌شوند. سپس یک یا چند لوله (کاتتر) را وارد سرخرگ کرده و آنها را از طریق عروق مختلف به سمت قلب هدایت می‌کنند.

 از تصویربرداری با اشعه ایکس زنده برای هدایت کاتترها استفاده می‌شود. سپس هر کاتتر به یک نقطه خاص داخل قلب هدایت می‌شود و حسگرها (الکترودها) در آنجا قرار داده می‌شوند. الکترودها به پزشکان کمک می‌کنند تا مشکل را شناسایی کرده و با استفاده از گرما (انرژی الکتریکی) از طریق کاتتر، بافتی که عامل ایجاد کننده ضربان قلب اضافی است را می‌سوزانند. در اثر این فرایند، بافت اسکار تشکیل می‌شود که از PAC جلوگیری می‌کند.

جداسازی ورید ریه

این نوع ابلیشن کاتتر در برخی موارد به عنوان درمان فیبریلاسیون دهلیزی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، یک ناحیه از عضله قلب نزدیک وریدهای ریه، که خون را از ریه به قلب منتقل می‌کنند، هدف قرار می‌گیرد و سپس سوخته می‌شود. نتایج نشان داده‌اند که این روش می‌تواند ضربان زودرس دهلیزی را متوقف کند.

اگر پزشکان در طی این روش ها یک اختلال قلبی یا بیماری ساختاری قلب را کشف کنند، درمان آن بیماری زمینه‌ای را برای کاهش خطر عوارض ناشی از ضربان زودرس دهلیز PAC توصیه می کنند.