بیماری قلبی عنوانی کلی برای مجموعه‌ای از شرایط است که بر سیستم قلبی عروقی انسان اثر می‌گذارند. این سیستم شامل قلب، رگ‌های خونی و شریان‌ها می‌شود. تنوع بیماری‌های قلبی بالا است و هر کدام به شیوه‌ای خاص قلب و عروق را تحت تاثیر قرار می‌دهند. از آنجایی که قلب و پمپاژ خون برای فعالیت بدن سیستمی حیاتی است بسیار مهم است که بیماری‌های مختلف آن، در اولین زمان بروز شناسایی و کنترل شوند تا سلامت شخص حفظ شود. در ادامه انواع بیماری‌های قلبی توضیح داده می‌شوند و همچنین روش‌ها و آزمایشات مختلفی که برای ارزیابی سلامت قلب وجود دارند نیز معرفی می‌شوند.
فهرست عناوین
علائم بیماری قلبی چیست؟
هفت نشانه مهم بیماری قلبی عبارتند از:
- درد در قفسه سینه: این ممکن است احساس درد، فشار، تنگی یا سوزش در قفسه سینه باشد که معمولاً در ناحیه مرکزی یا سمت چپ قفسه سینه احساس می‌شود، اما ممکن است به دیگر ناحیه‌ها نیز تابیده شود.
- درد یا ناراحتی در ناحیه بازوها، گردن، شانه‌ها یا پشت: در برخی موارد، درد یا ناراحتی مرتبط با بیماری قلبی می‌تواند به بازوها، گردن، شانه‌ها یا پشت شما تابیده شود.
- تنگی نفس: احساس تنگی نفس یا دشواری در تنفس نیز می‌تواند یکی از نشانه‌های بیماری قلبی باشد. این ممکن است با فعالیت فیزیکی یا در استراحت اتفاق بیفتد.
- خستگی غیرمعمول: احساس خستگی بیش از حد و غیرمعمول می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات قلبی باشد.
- سرگیجه یا گیجی: سرگیجه و گیجی نیز می‌توانند نشانه‌های بیماری قلبی باشند، اگرچه ممکن است دلیل دیگری نیز داشته باشند.
- حالت تهوع یا استفراغ: حالت تهوع یا استفراغ نیز ممکن است به عنوان یک نشانه جانبی در بیماری‌های قلبی ظاهر شود.
- تعریق غیرمعمول: تعریق بیش از حد و غیرمعمول، به‌خصوص هنگامی که با بیماری قلبی همراه است، نشانه مهمی است که نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.
به هر حال، این نشانه‌ها ممکن است به صورت تکراری یا به طور همزمان ظاهر شوند و ممکن است با توجه به وضعیت فرد متفاوت باشند. در صورت تجربه هر یک از این نشانه‌ها، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا ارزیابی و درمان لازم را انجام دهید.
انواع مختلف بیماری قلبی کدامند؟
بیماری عروق کرونر
بیماری عروق کرونر یا بیماری عروق کرونر قلب، شایع‌ترین نوع بیماری قلبی است که در اثر مسدود شدن شریان‌های خون‌رسان به قلب با پلاک ایجاد می‌شود. این انسداد، جریان خون را به عضله قلب کاهش می‌دهد و باعث کمبود اکسیژن و مواد مغذی می‌شود. در نتیجه، عضله قلب ضعیف شده و خطر نارسایی قلبی و آریتمی افزایش می‌یابد. آترواسکلروز، نامی دیگر برای این بیماری است که در اثر تجمع پلاک در شریان‌ها ایجاد می‌شود. پاره شدن پلاک و انسداد کامل رگ، می‌تواند منجر به حمله قلبی شود.
نقایص مادرزادی قلب
قایص مادرزادی قلب، مشکلاتی در ساختار قلب هستند که فرد با آنها متولد می‌شود. تنوع این نقایص بالا است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دریچه‌های غیرمعمول: دریچه‌ها به درستی باز نمی‌شوند یا دچار نشت می‌شوند.
- نقایص سپتال: سوراخی در دیواره بین حفره‌های قلب وجود دارد.
- آترزی: فقدان یکی از دریچه‌های قلب.
- مسائل ساختاری عمده: مانند فقدان بطن یا اتصالات غیرمعمول بین شریان‌های اصلی قلب.
بسیاری از نقایص مادرزادی قلب بدون علائم هستند و در معاینات پزشکی معمول شناسایی می‌شوند. سوفل قلبی، صدایی غیرمعمول در قلب است که در کودکان شایع است، اما فقط در برخی موارد به دلیل نقص مادرزادی قلب ایجاد می‌شود.
آریتمی قلبی
قلب به صورت منظم در حال تپش و پمپاژ خون به مناطق مختلف بدن است اما نقص در سیستم الکتریکی قلب، این نظم را به هم می‌ریزد و ضربان قلب از ریتم طبیعی خود خارج می‌شود. به این پدیده، آریتمی قلبی یا ضربان نامنظم قلب می‌گویند. آریتمی انواع مختلفی دارد برای مثال تاکی کاردی به ضربان سریع قلب، برادی کاردی به ضربان کند قلب، ضربان زودرس دهلیزی و بطنی به ضربان قلب‌هایی که منشا نادرست دارند و زودتر از سیگنال الکتریکی اصلی موجب انقباض قلب شده‌اند اشاره دارند. فیبرلاسیون دهلیزی و بطنی نیز از دیگر انواع آریتمی هستند.
کاردیومیوپاتی
کاردیومیوپاتی، بیماری عضلانی قلب است که در آن دیواره‌های حفره‌های قلب کشیده، ضخیم یا سفت می‌شوند. این مشکل، عملکرد قلب را در پمپاژ خون به بدن مختل می‌کند. این اختلال گاهی ریتم قلب نیز تحت تاثیر قرار گرفته و آریتمی نیز رخ می‌دهد. برای مثال در نوع کاردیومیوپاتی اتساعی، حفره قلب گشاد می‌شود و در نتیجه عضله قلب ضعیف و نازک می‌شود.
این مشکل می‌تواند به دلیل حملات قلبی، آریتمی یا عوامل ژنتیکی باشد در حالی که در کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک عضله قلب به شکلی غیرطبیعی ضخیم می‌شود. این اختلال در ساختار قلب باعث می‌شود تا قلب نتواند خون را به درستی پمپاژ کند. کاردیومیوپاتی در هر سنی امکان رخ دادن دارد و علت آن می‌تواند ارثی باشد یا به دیگر شرایط سلامت و سبک زندگی فرد وابسته باشد و در بعضی موارد نیز علت آن نامشخص است.
انفارکتوس میوکارد یا حمله قلبی
انفارکتوس میوکارد، که به حمله قلبی نیز معروف است، زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به قلب به طور ناگهانی متوقف می‌شود. این اتفاق می‌تواند به آسیب یا مرگ قسمتی از عضله قلب منجر شود. شایع‌ترین علت حمله قلبی، تجمع پلاک و در نتیجه لخته خون در شریان است که جریان خون را به قلب قطع می‌کند. عوامل دیگری مانند تنگی ناگهانی شریان یا اسپاسم شریان نیز می‌توانند باعث حمله قلبی شوند. علائم حمله قلبی می‌تواند شامل درد قفسه سینه، تنگی نفس، حالت تهوع و سرگیجه باشد.
نارسایی قلبی
نارسایی قلبی به معنای ناتوانی قلب در عملکرد صحیح است. در این بیماری، قلب ضعیف شده و نمی‌تواند خون را به درستی در بدن پمپاژ کند. نارسایی احتقانی قلب نوعی از نارسایی قلبی است که در آن حفره‌های قلب به دلیل مشکل در پمپاژ یا استراحت، پر از خون می‌شوند. عوامل متعددی مانند بیماری عروق کرونر درمان نشده، فشار خون بالا، آریتمی و … می‌توانند باعث نارسایی قلبی شوند. نارسایی قلبی می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد، اما تشخیص زودهنگام و درمان بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند عوارض آن را کنترل کند.
بیماری دریچه قلب
بیماری دریچه قلب، گروهی از بیماری‌ها هستند که عملکرد دریچه‌های قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این دریچه‌ها جریان خون را در قلب و بدن تنظیم می‌کنند. برای این دریچه‌ها مشکلاتی می‌تواند رخ دهد که جریان خون را تحت تاثیر قرار می‌دهد برای مثال در نارسایی دریچه میترال، دریچه میترال به طور کامل بسته نمی‌شود و باعث برگشت خون به قلب می‌شود. این مشکل جریان خون را در قلب و بدن مختل می‌کند و فشار را در حفره‌های قلب افزایش می‌دهد.
در افتادگی دریچه میترال فلپ‌های دریچه میترال به درستی بسته نمی‌شوند و به سمت دهلیز چپ برآمده می‌شوند. این مشکل می‌تواند باعث سوفل قلبی شود. تنگی آئورت نیز زمانی رخ می‌دهد که دریچه ریوی ضخیم شده است و به درستی باز نمی‌شود. این مشکل، پمپاژ خون از قلب به آئورت را دشوار می‌کند. مشکلات دریچه قلب می‌تواند علائمی مانند خستگی، تنگی نفس، تپش قلب و درد قفسه سینه ایجاد کند. درمان این مشکلات به نوع و شدت آنها بستگی دارد و می‌تواند شامل دارو، جراحی یا سایر روش‌ها باشد.
چگونه سلامت قلب خود را در برابر بیماری قلبی حفظ کنیم؟
سلامت قلب، دارایی ارزشمندی است و با داشتن یک روتین زندگی مناسب، می‌توان برای حفظ سلامت آن می‌توان هر روز تلاش کرد. پنج عامل کلیدی که نقش اساسی برای حفظ سلامت قلب دارند در ادامه توضیح داده می‌شود.
تاثیر رژیم غذایی سالم در پیشگیری از بیماری قلبی
الگوی تغذیه سالم برای قلب به معنای محدودیت غذایی نیست، بلکه انتخاب ترکیبی بهینه از غذاها به طور منظم و در طول زمان است. بنیاد قلب این ترکیب بهینه را در توصیه‌های الگوی تغذیه سالم قلب خود معرفی کرده است که شامل سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، پروتئین‌ها و چربی‌های سالم به همراه استفاده از گیاهان و ادویه‌ها و کاهش مصرف نمک است. بنیاد قلب همچنین توصیه می‌کند که افرادی که مبتلا به بیماری‌های قلبی یا عوامل خطری مانند فشار خون بالا و کلسترول، از الگوی تغذیه سالم پیروی کنند.
تاثیر فعالیت بدنی منظم در پیشگیری از بیماری قلبی
فعالیت بدنی منظم، گامی موثر در جهت کاهش خطر حمله قلبی و بیماری قلبی است. حرکت و پویایی به کنترل عوامل خطر رایج بیماری قلبی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و اضافه وزن کمک می‌کند. مزایای فعالیت بدنی منظم فقط به سلامت قلب محدود نمی‌شود، بلکه استخوان‌ها و عضلات را نیز تقویت می‌کند و احساس شادابی، انرژی و آرامش را به ارمغان می‌آورد. هرگونه فعالیتی، بهتر از هیچ است.
با اهداف کوچک و واقع‌بینانه شروع کنید و به تدریج تا 30 تا 60 دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط مانند پیاده‌روی سریع در بیشتر روزهای هفته پیش بروید. انتخاب فعالیت‌هایی که از آنها لذت می‌برید، انگیزه شما را برای ادامه فعالیت افزایش می‌دهد. انجام فعالیت بدنی با دوستان، خانواده یا حتی حیوان خانگی می‌تواند تجربه‌ای لذت‌بخش و انگیزه‌بخش باشد. کاهش زمان نشستن در طول روز نیز نقشی کلیدی در سلامت قلب دارد. بزرگسالانی که کمتر در طول روز نشسته‌اند، خطر مرگ زودهنگام، به ویژه در اثر بیماری‌های قلبی را در خود کاهش می‌دهند.
تاثیر ترک سیگار در پیشگیری از بیماری قلبی
اولین مرحله در ترک سیگار درک خطرات ناشی از آن است. سیگار کشیدن به رگ‌های خونی در سراسر بدن آسیب می‌رساند و خطر حمله قلبی، سکته مغزی و مرگ ناگهانی قلبی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. ترک سیگار آسان نیست و استقامت و تلاش می‌طلبد. برنامه‌ریزی، تمرین و داشتن کمک مناسب می‌توانند احتمال موفقیت شما را در این مسیر افزایش دهند. سلامتی خانواده و دوستانتان را نیز در نظر بگیرید. سیگار کشیدن در محیط‌های بسته را برای محافظت از سلامت آنها متوقف کنید. مزایای ترک سیگار بلافاصله آغاز می‌شود و خطر حمله قلبی و سکته با ترک سیگار به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
کلسترول و فشار خون مناسب
کلسترول و فشار خون دو عامل مهم در سلامتی قلب هستند که باید به طور منظم بررسی و کنترل شوند. برای کنترل کلسترول از یک رژیم غذایی سالم برای قلب استفاده کنید که سرشار از فیبر، چربی‌های سالم و امگا 3 باشد و چربی‌های اشباع و ترانس را محدود کند.
سطوح کلسترول خود را به طور منظم بررسی کنید، به خصوص اگر 45 سال یا بیشتر دارید و اگر پزشک شما دارو تجویز کرد، طبق دستور مصرف کنید. برای کنترل فشار خون نیز فعالیت بدنی منظم داشته باشید و مصرف نمک را به حداقل برسانید و از یک رژیم غذایی سالم برای قلب استفاده کنید که سرشار از سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، لوبیا و حبوبات، ماهی و لبنیات بدون طعم باشد و اعداد فشار خون خود را به طور منظم بررسی کنید چرا که فشار خون بالا را ممکن است احساس نکنید و تنها با اندازه‌گیری مقدار آن، متوجه بشوید.
راه‌های بررسی سلامت قلب کدامند؟
پزشک شما برای تشخیص دقیق وضعیت قلبی و انتخاب بهترین روش درمان، ممکن است آزمایش‌های مختلفی را مناسب ببیند. در ادامه به شرح برخی از این تست‌ها می‌پردازیم.
آزمایش خون بررسی سلامت قلب
در مواقعی که عضله قلب آسیب می‌بیند، مانند زمانی که حمله قلبی رخ می‌دهد، موادی خاص در خون آزاد می‌شوند. آزمایش خون می‌تواند این مواد را اندازه‌گیری کند و هشداری برای آسیب قلبی باشد. علاوه بر این، آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح سایر مواد در خون، مانند چربی خون (مانند کلسترول و تری گلیسیرید)، ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز انجام می‌شود.
الکتروکاردیوگرام (ECG)
نوار قلب یا ECG (EKG) ابزاری برای خواندن سیگنال‌های الکتریکی قلب شماست. این نوار نشان می‌دهد که تپش قلب شما به چه شکل است و می‌تواند در تشخیص مشکلاتی مانند حمله قلبی یا ریتم غیرطبیعی قلب (آریتمی) مفید باشد. در این روش تحرک‌های الکتریکی قلب از طریق سینه، بازوها و پاها ثبت می‌شود. نوار قلب یک آزمایش ساده و بدون درد است که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد سلامت قلب شما ارائه دهد.
تست ورزش
تست ورزش، که به تست تردمیل یا استرس نیز معروف است، نوعی نوار قلب است که در حین فعالیت بدنی گرفته می‌شود. این تست به پزشک شما کمک می‌کند تا ببیند قلب بیمار در هنگام فعالیت چه عملکردی از خود نشان می‌دهد.
اکوکاردیوگرام
اکوکاردیوگرام یا همان سونوگرافی قلب، یک آزمایش رایج برای بررسی سلامت قلب است. این روش با قرار دادن پروب دستگاه بر روی قفسه سینه و با استفاده از امواج فراصوت (نوعی اشعه ایکس) تصویری از قلب شما را ارائه می‌دهد و کمک می‌کند تا عملکرد دریچه‌ها و حفره‌ها قلب و همچنین قدرت پمپاژ خون بررسی شود.
آنژیوگرافی عروق کرونر
آنژیوگرافی عروق کرونر، که به کاتتریزاسیون قلبی نیز معروف است، پس از حمله قلبی یا آنژین، با تزریق رنگ به عروق کرونر و تصویربرداری با اشعه ایکس انجام می‌شود. این روش، نقشه دقیقی از تنگی و انسداد رگ‌های قلب و عملکرد پمپاژ قلب را ارائه می‌دهد. پزشک با استفاده از این اطلاعات، بهترین روش درمان را برای بیمار انتخاب می‌کند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
MRI قلب، با استفاده از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی، تصاویری دقیق از قلب شما ایجاد می‌کند. این تصاویر می‌توانند ثابت یا متحرک باشند و گاهی اوقات از رنگ مخصوصی برای نمایش جزئیات بیشتر از قلب و عروق کرونر استفاده می‌شود. اطلاعات حاصل از MRI قلب، ساختار و عملکرد قلب شما را به پزشک نشان می‌دهد و به آنها کمک می‌کند و باعث انتخاب روش درمان مناسب برای شما می‌شوند.
سی تی آنژیوگرافی کرونری (CCTA)
CCTA نوعی اسکن تخصصی است که برای تشخیص بیماری عروق کرونر به کار می‌رود. این آزمایش غیر تهاجمی برای افراد با علائم غیرمعمول قلبی مناسب است و تصاویری دقیق از قلب ارائه می‌دهد.
دستگاه نوار قلب همراه چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
ثبت نوار قلب در طی روز و بدون کنترل مستقیم پزشک و بیمارستان برای تشخیص آریتمی‌های قلبی که ممکن است در زمان ثبت ECG در بیمارستان ظاهر نشوند بسیار مفید است. در ادامه روش‌هایی برای ثبت نوار قلب در خانه معرفی می‌شوند.
هولتر
هولتر مانیتور یک الکتروکاردیوگرام قابل حمل (ECG) است که فعالیت الکتریکی قلب شما را به طور مداوم در 24 ساعت یا بیشتر، زمانی که دور از مطب هستید، ثبت می‌کند.ECG استاندارد یا “در حال استراحت” یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین تست‌ها برای ارزیابی قلب است. در این روش، الکترودها (لکه‌های پلاستیکی کوچک) به نقاط خاصی روی قفسه سینه و شکم چسبانده می‌شوند و با سیم به دستگاه ECG متصل می‌شوند. سپس، فعالیت الکتریکی قلب اندازه‌گیری و ثبت می‌شود.
دستگاه ثبت نوار قلب زیستل
از دستگاه نوار قلب زیستل برای ثبت ECG در هر زمانی که شخص به عملکرد قلب خود شک داشته باشد و یا بخواهد از درستی کار قلب اطمینان حاصل کند استفاده می‌شود. این دستگاه تنها با قرار دادن انگشتان 2 دست بر روی دستگاه سیگنال تک لید و در صورت اتصال الکترود پا، سیگنال با 6 لید را ثبت می‌کند.
نوار قلب توسط خود شخص قابل مشاهده است و می‌توان آن را با پزشک یا آشنایان نیز برای کنترل سلامت فرد از داخل نرم افزار به اشتراک گذاشت. نرم افزار زیستا، علاوه بر قابلیت اشتراک گذاری آنلاین، توانایی محاسبه ضربان قلب و همچنین انجام یک تحلیل اولیه آریتمی نیز دارد تا در صورت بروز موارد مشکوک بتوان با در دست داشتن نوار قلب به پزشک مراجعه کرد.