قلب یک عضو مهم و حیاتی در بدن است به همین دلیل نظارت بر درستی عملکرد و سلامت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از روش‌های بررسی عملکرد قلب، ثبت نوار قلب یا سیگنال ECG است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و اطلاعات ارزشمندی در مورد نحوه کارکرد و سلامت قلب در اختیار ما قرار می‌دهد. در ادامه نحوه تفسیر نوار قلب توضیح داده میشود.
فهرست عناوین
آیا یک فرد غیرمتخصص می‌تواند تحلیل و تفسیر نوار قلب انجام دهد؟
اگر این سوال را چندین سال پیش از هر پزشک یا متخصصی میپرسیدید، جواب ثابت غیرممکن را می‌شنیدید اما در طی سال‌های گذشته ساعت و ابزارهای هوشمند متنوعی ساخته شده‌اند که توانایی ثبت و نمایش نوار قلب را در خانه و بدون نیاز به تجهیزات بیمارستانی و مراجعه به مراکز درمانی فراهم کرده‌اند. این نوآوری باعث شده است که مردم عادی و بیماران بسیار راحت‌تر قادر به ثبت نوار قلب خود شوند و مشتاق شوند که معنای قسمت‌های مختلف آن را نیز درک کنند یا به این فکر کنند که آیا خود می‌توانند یک تحلیل اولیه بر اساس این نوار قلب داشته باشند یا خیر؟
در جواب به این سوال، دکتر پرز، دانشیار پزشکی در استنفورد، معتقد است که اغلب مردم با کمی آموزش می‌توانند یک تحلیل اولیه از نوار قلب خود داشته باشند. اگر بخواهید به صورت دقیق‌تر نوار قلب را بررسی کنید نیاز است تا با بخش‌های مختلف ECG که شامل موج‌های PQRST است آشنا شوید که نیاز به مطالعه بیشتری دارد اما در حالت ساده‌تر نیز می‌توان فقط بر روی ریتم و شکل کلی سیگنال تمرکز کرد، به شکلی که بعد از دیدن چند مثال از بعضی از ناهنجاری‌ها یا آریتمی‌های رایج و چند نوار قلب سالم می‌توانید شکل و الگو برای قلب نرمال و سالم را یاد بگیرید و در نوار قلب خود به دنبال شباهت‌ها باشید.
چیزی که می‌تواند حتی از این نوع آموزش هم مهم‌تر باشد این است که هر شخص یاد میگیرد که نوار قلب طبیعی خود به چه شکلی است و سپس با چک کردن منظم نوار قلب خود می‌تواند متوجه شود که چه زمانی شکل نوار قلب تغییر کرده است.
در این روش نظارت، درست است که نمی‌توانید مشکل قلب را تشخیص دهید اما حداقل متوجه می‌شوید که چیزی در عملکرد قلب شما عادی نیست و می‌توانید در زمان مناسب برای بررسی بیشتر به پزشک خود مراجعه کنید. درست مانند زمانی که متخصص پوست شما می‌خواهد تا وضعیت یک خال را چک کنید و در صورتی که هر تغییری مشاهده کردید مجددا به پزشک مراجعه کنید و اطلاع دهید.
بر اساس این تحلیل‌ها که توسط یک شخص متخصص انجام نشده است نباید درمان‌های بدون تجویز انجام شود بلکه تنها اخطاری است که اگر به عملکرد قلب خود مشکوک شدید بتوانید سریعا به پزشک مراجعه کنید تا بتواند وضعیت سلامت شما را بررسی کند. اگر علائم دیگری تجربه می‌کنید اما نوار قلب شما عادی به‌نظر می‌رسد مجددا با پزشک خود تماس بگیرید تا علاوه بر بررسی دوباره نوار قلب شما، در صورت نیاز آزمایش‌های دیگری نیز انجام دهد.
ECG (EKG) یا نوار قلب از چه اجزایی تشکیل شده است؟
موج P
موج P اولین موج در یک ضربان قلب است. در یک ضربان، سیگنال الکتریکی قلب با فشرده کردن حفره‌های بالایی قلب که دهلیز نام دارند شروع میشود. با انقباض دهلیزها خونی که در این حفره‌ها وجود دارد وارد حفره پایینی یا همان بطن ریخته می‌ریزد.
کمپلکس QRS
این کمپلکس یک پیک بلند در داخل نوار قلب است و معمولا به راحتی قابل تشخیص است. در این موج سیگنال الکتریکی قبل به سمت بطن‌ها حرکت می‌کند و به صورت یکنواخت در آن پخش میشود و باعث انقباض بطن‌ها میشود. در این بخش از ضربان، خون شروع به خارج شدن از قلب و حرکت به سمت بقیه بدن می‌کند.
موج T
موج T سومین و آخرین موج در یک ضربان است. در این موج بطن‌ها استراحت می‌کنند. در انتهای این موج ورود مجدد خون به قلب برای شروع ضربان بعدی و همچنین خروج خون‌های داخل بطن کامل شده است و در واقع یک ضربان از قلب به انتها رسیده است.
فاصله PR
این فاصله از ابتدای موج P و تا شروع فاصله کمپلکس QRS است و نماینده زمانی است که طول می‌کشد تا سیگنال الکتریکی از بالای قلب به بطن‌ها برسد. مقدار معمول آن بین 120 تا 200 میلی ثانیه است. با ورزش مداوم یا مصرف بتابلاکرها این فاصله در زمان خواب می‌تواند بیشتر از این مقدار شود و اگر سیگنال الکتریکی سریع‌تر حرکت کند یا از مسیرهای اشتباه به پایین قلب یا همان بطن‌ها منتقل شود این فاصله می‌تواند کمتر شود.
فاصله کمپلکس QRS
این فاصله از زمان شروع کمپلکس تا پایان آن را اندازه گیری می‌کند و زمانی که طول می‌کشد تا سیگنال الکتریکی در بطن‌ها پخش شود را نشان می‌دهد. برای طول این فاصله، مقدار 80 تا 120 میلی ثانیه نرمال و طبیعی در نظر گرفته میشود. اگر این طول بیشتر از این زمان باشد به این معناست که سیگنال الکتریکی کندتر در بطن پخش میشود. این موضوع می‌تواند مثلا به علت زخم در بطن یا دلایل دیگر باشد. در این حالت کمپلکس QRS پهن‌تر از حالت معمول مشاهده میشود.
اگر طول آن کمتر از 80 باشد کمپلکس باریک‌تر دیده میشود. بر خلاف پهن بودن کمپلکس، باریک بودن آن معمولا طبیعی در نظر گرفته میشود و می‌تواند ناشی از بعضی از داروها، ضربان قلب بالا و … باشد و سپس برطرف شود.
فاصله QT
این فاصله از شروع کمپلکس تا پایان موج T را اندازه‌گیری می‌کند و در واقع نشان دهنده این است که چقدر طول می‌کشد تا بطن‌ها خون را به بدن ارسال کنند و پس از آن استراحت کنند. مقدار نرمال آن برای زنان بین 350 و 470 میلی ثانیه و برای مردان بین 350 تا 450 میلی ثانیه است. تغییر غیرعادی این مقدار می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله تاثیرات بعضی داروها، ناهنجاری‌های ژنتیکی و … باشد.
چگونه نوار قلب بخوانیم ؟ تفسیر نوار قلب
با توجه به مباحثی که در بالا تعریف شد و نمونه سیگنال ECG که به عنوان نوار قلب نرمال نشان داده شده است؛ درقدم اول می‌توان تک تک ضربان‌ها در نوار قلبی که قصد تحلیل دارید را با این نمونه سالم مقایسه کنید و مطمئن شوید که همه ضربان‌ها از همین الگو و ترتیب پیروی می‌کنند و خود ضربان‌ها نیز به شکلی منظم و در فاصله‌های یکسان قرار دارند. اگر هر کدام از موج‌های گفته شده در بالا در نوار قلب شما شکل متفاوت یا عجیبی دارد با پزشک خود مشورت کنید.
البته دامنه هر کدام از این موج‌ها منحصر به فرد است و می‌تواند متفاوت باشد و این شکل کلی سیگنال است که از اهمیت برخوردار است. اگر به صورت منظم در یک بازه از خود نوار قلب بگیرید و در ثبت‌های اولیه پزشک سلامت یا وضعیت پایدار قلب شما را تایید کند، شما نوار قلب معمول خود را می‌شناسید و در آینده می‌توانید در نوار قلب به دنبال تغییرات نامتعارف نسبت به حالت پایدار خود باشید و در صورت مشاهده به پزشک مراجعه کنید.
با توجه به این که در بخش قبل توضیح داده شد که هر موج از نوار قلب متعلق به کدام قسمت از عملکرد قلب است، در صورت مشاهده تغییرات می‌توانید حدودی داشته باشید که احتمالا عملکرد کدام بخش از قلب دچار مشکل شده است. اما برای هر تشخیص نهایی و قبل از اقدامات درمانی حتما با پزشک خود مشورت کنید.
آیا تفسیر نوار قلب با هوش مصنوعی امکان پذیر است؟
در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای خودکارسازی تفسیر نوار قلب با هوش مصنوعی انجام شده است. هوش مصنوعی سعی می‌کند نقاط مهم نوار قلب و مشخصه‌های PQRST را شناسایی کند و با توجه به ویژگی‌های مرتبط با آن‌ها در طول یک ضربان و ضربان‌های متوالی آریتمی‌ها و دیگر مشکلات قلبی عروقی را شناسایی کند.
برای مثال اگر بخواهیم یک نمونه ساده شده را در این کاربرد مثال بزنیم فیبرلاسیون دهلیزی است. در فیبرلاسیون دهلیزی، ضربان‌ها نامنظم می‌شوند از این رو با به دست آوردن فاصله بین پیک‌های R می‌توان وجود نظم و فاصله معین بین آن‌ها یا غیرمنظم بودن ضربان‌ها را شناسایی کرد. به همین دلیل فاصله بین پیک‌های R از ویژگی‌های مناسب و نشانه‌های اولیه برای تشخیص فیبرلاسیون دهلیزی از نوار قلب به کمک هوش مصنوعی است. این ویژگی در نوار قلب یک شخص بیمار به فیبرلاسیون دهلیزی همان طور که در شکل زیر مشخص است به راحتی قابل مشاهده است.
چگونه با هوش مصنوعی نوار قلب را تفسیر کنیم؟
برای تفسیر نوار قلب به کمک هوش مصنوعی در ابتدا نیاز است تا یک سیگنال ECG با کیفیت و دیجیتال ثبت شود و به کمک ابزارهای هوش مصنوعی که در اختیار مردم قرار گرفته شده است تحلیل شود. دستگاه ثبت نوار قلب خانگی زیستل، یک دستگاه کوچک و قابل حمل است که توانایی ثبت دیجیتال نوار قلب را دارد.
این دستگاه علاوه بر نمایش نوار قلب به کاربر، به کمک هوش مصنوعی یک تحلیل اولیه انجام می‌دهد و تعدادی از آریتمی ها و تعداد ضربان قلب در دقیقه را شناسایی می‌کند. نوار قلب ثبت شده توسط این دستگاه می‌تواند 1 تا 6 لید نوار قلب باشد. دقت نوار قلب این دستگاه با نوار قلب‌های بیمارستانی یکسان است اما باید توجه کرد که تحلیل انجام شده توسط این دستگاه یک تحلیل اولیه است و جایگزین پزشک نیست و در صورت تشخیص آریتمی باید با پزشک برای تشخیص نهایی مشورت شود.
دستگاه ثبت نوار قلب شش لید زیستل (ECG) مدل N-PEC1
دستگاه نوار قلب زیستل یک دستگاه کوچک و قابل حمل است که به کمک آن می توانید هر زمان که نگران سلامتی قلب و نامنظمی ضربان قلب خود بودید نوار قلب خود را در کمتر از 30 ثانیه ثبت کرده و از وضعیت قلب خود آگاه شوید.
1 دیدگاه در “تفسیر نوار قلب با استفاده از هوش مصنوعی”