تصور کنید کسی از شما بپرسد قلب شما چند سالش است؟ ممکن است فکر کنید این سؤال بی معنی است و سن قلب شما باید با سن شما یکسان باشد؛ اما اینطور نیست. سن قلب شما بر اساس وضعیت قلب و عروق خونی شما تعیین می شود و ممکن است با سن شما متفاوت باشد.
قلب شما با افزایش سن تغییراتی می کند، عضلات آن ضعیف تر می شوند و شریان ها سفت‌تر می شوند. این تغییرات می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش دهد. سن قلب شما می تواند با بررسی نحوه عملکرد آن توسط یک متخصص تخمین زده شود. شیوه زندگی شما بر سلامت و سن قلب شما تاثیرگذار است مثلا با داشتن رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و ترک سیگار می توانید به سلامت قلب خود کمک کنید تا قلب شما دیرتر پیر شود.
فهرست عناوین
سن چه تاثیری در عملکرد قلب دارد؟ (عوامل تعیین کننده سن قلب)
قلب شما با انقباض و استراحت، خون و اکسیژن را به بقیه بدن پمپاژ می کند. قلب این کار را روزانه حدود 100000 بار تکرار می کند. همچنین، قلب همیشه در حال تغییر است تا از دسترسی بدن شما به مقدار خون کافی اطمینان حاصل کند. این کار را با تنظیم فشار خون، جریان و حجم خون بر اساس فعالیت، سلامت قلب و سن شما انجام می دهد.
قلب انسان نیز مانند بقیه بخش های بدن در کودکی با گذشت زمان رشد می کند و با اتمام زمان رشد کودک، به اندازه کامل خود می رسد. اما قلب همیشه در حال تغییر است و وضعیت آن ثابت نمی شود. با گذشت سن از 20 سال قلب شما نیز به عنوان بخشی از بدن، تحت تاثیر فرایند پیر شدن قرار می گیرد و عملکرد آن شروع به ضعیف شدن می کند.
در ادامه تعدادی از تاثیرات سن بر عملکرد قلب بررسی می شود.
- قلب آرام‌تر عمل می کند: انقباض و استراحت قلب با پیر شدن، آرام‌تر انجام می شود و به زمان بیشتری نیاز دارد. سرعت انقباض و استراحت قلب هر سال بین 2 تا 5 درصد کاهش می یابد.
- قلب به قدرتنمدی قبل پمپاژ نمی کند: با گذشت زمان، قلب شما خون کمتری را می تواند پمپاژ کند. زمانی که شما تنها 20 سال دارید قلب در هر دقیقه می تواند 4 برابر ظرفیت خود، خون پمپاژ کند در حالی که این مقدار در 80 سالگی به 2 برابر مقدار ظرفیتش، کاهش پیدا می کند.
- عضلات قلب کاهش پیدا می کند: یکی از دلایل کم شدن قدرت پمپاژ قلب، از دست دادن عضله قلب در گذر زمان است. قلب می تواند در سال نزدیک 0.3 گرم عضله از دست بدهد این در حالی است که جرم قلب یک مرد به طور متوسط تنها 300 گرم و در زنان 250 گرم است.
- دیواره بطن چپ ضخیم‌تر می شود: بطن چپ مسئول پمپاژ خون به بدن است. با بالا رفتن سن دیواره این حفره ضخیم‌تر و سفت‌تر می شود. این تغییر عملکرد قلب برای پمپاژ خون تحت تاثیر قرار می دهد.
- کارایی دریچه میترال کمتر می شود: دریچه میترال جریان خون را از بطن چپ به سیستم گردش خون بدن کنترل می کند. اگر این دریچه نتواند مانند گذشته حرکت کند و فرایند باز و بسته شدن آن آرام‌تر انجام شود می تواند باعث جریان خون در جهت اشتباه شود.
- ضربان قلب کاهش پیدا می کند: با افزایش سن، ضربان قلب در دقیقه کاهش پیدا می کند به همین دلیل هم است که تحت ورزش های شدید افراد جوان می توانند تا ضربان قلب های 140 تا 170 ضربه در دقیقه برسند در حالی که برای یک فرد 80 ساله این مقدار تنها 90 تا 110 ضربه در دقیقه است.
- رگ های شما باریک‌تر می شوند: در سنین بالا، پلاک ها می توانند در دیواره رگ ها تجمع پیدا کنند و باعث باریک شدن مسیر خون شوند. این بیماری آترواسکلروز نامیده می شود و باعث می شود خون حامل اکسیژن سخت‌تر بتواند به نقاط مختلف بدن برسد.
چگونه سن قلب خود را کم کنیم و سلامت قلب را تقویت کنیم؟
در ادامه تعدادی راهکار برای حفظ سلامت قلب و حتی کم کردن سن آن آورده شده است:
- سیگار و تنباکو را ترک کنید: ترک سیگار یکی از بهترین روش‌‌ها برای حفظ سلامتی قلب و کل بدن است.
- رژیم غذایی مناسب داشته باشید: در رژیم غذایی خود از میوه، سبزیجات و غلات سبوس دار استفاده کنید که برای سلامت قلب مفید هستند و همچنین از روغن‌های طبیعی مانند روغن زیتون استفاده کنید. تا حد امکان غذاهای تازه پخت شده مصرف کنید و از خوردن غذاهای آماده و فرآوری شده که از مواد نگهدارنده و شکر اضافی هستند دوری کنید.
- مصرف الکل را قطع کنید: اگر فشار خون بالا یا کلسترول بالا دارید، با قطع مصرف الکل می توانید وضعیت آن را بهبود ببخشید.
- به صورت مرتب ورزش کنید: به صورت منظم ورزش کنید. مقدار ورزش مناسب 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط در اکثر روزهای هفته است. پیاده‌روی، شنا، تمرینات قدرتی متوسط و یوگا همه از مثال های ورزش های مناسب برای سلامت قلب هستند.
- وضعیت پزشکی خود را تحت کنترل داشته باشید: اگر از بیماری هایی مانند فشار خون، دیابت، کلسترول و … رنج می برید تحت نظر دکتر به آن رسیدگی کنید و روند درمان یا کنترل آن را انجام دهید.
- وزن مناسبی داشته باشید: اگر اضافه وزن دارید، کم کردن وزن می تواند تاثیرات چشمگیری در وضعیت سلامتی شما ایجاد کند. برای تغییر وزن و حفظ سلامت با پزشک خود مشورت کنید.
- به سلامت روان خود اهمیت دهید: با تقویت قدردانی، مهربانی و دیگر صفات مثبت می توانید تاثیر استرس بر سلامت خود را کاهش دهید و همچنین با داشتن سلامت روان مناسب، دیگر جنبه های زندگی هم از روند سالم تری برخوردار می شوند و خطرات بیماری های قلبی را کاهش می دهد.
- با پزشک در مورد مصرف آسپرین مشورت کنید: مصرف مقدار پایینی از آسپرین می تواند از بروز حمله قلبی در افرادی که در معرض خطر هستند جلوگیری کند. البته این اقدام برای همه مناسب نیست. حتما قبلا از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
آیا می توان از نوار قلب (ECG) سن قلب را تشخیص داد؟
با توجه به اینکه نوار قلب، عملکرد الکتریکی قلب را به تصویر می کشد؛ نحوه فعالیت هر بخش از قلب در داخل آن قابل مشاهده است و در هر لید نوار قلب از سیگنال نیز، رفتار قسمتی از قلب به صورت ویژه‌تری قابل بررسی است.
رفتار هر بخش مختلف قلب می تواند نشان دهنده میزان سلامت آن باشند پس یک پزشک متخصص یا ماهر می تواند با کمک سیگنال ECG از وضعیت و نحوه عملکرد قلب باخبر شود و میزان سلامت آن را بسنجد. در مطالعه ای رابطه بین نوار قلب و سن قلب بررسی شده است و طبق نتایج آن، این دو مفهوم بسیار با هم مرتبط هستند و بخش‌های مختلف نوار قلب روابط معناداری با سن و سلامت دارند.
دستگاه ثبت نوار قلب شش لید زیستل (ECG) مدل N-PEC1
دستگاه نوار قلب زیستل یک دستگاه کوچک و قابل حمل است که به کمک آن می توانید هر زمان که نگران سلامتی قلب و نامنظمی ضربان قلب خود بودید نوار قلب خود را در کمتر از 30 ثانیه ثبت کرده و از وضعیت قلب خود آگاه شوید.
تشخیص سن قلب به کمک هوش مصنوعی چگونه است؟
عوامل محیطی و سبک زندگی مانند سیگار کشیدن، اضافه وزن و … بر سلامت قلب تاثیر می‌گذارند و هوش مصنوعی یک ابزار قدرتمند برای تشخیص تاثیرات این عوامل و میزان آسیب رسیده به قلب است.
هوش مصنوعی‌ها به روش‌های مختلفی سن قلب را تخمین می‌زنند برای مثال در یک پژوهش، مدل هوش مصنوعی سن قلب را به کمک 10 ثانیه از نوار قلب به دست آمده از 8 لید مختلف، تخمین می‌زند. در حالی که در پژوهشی دیگر برای تخمین، علاوه بر نوار قلب از اسکن MRI قلب و عروق نیز استفاده می‌شود. در این مدل‌ها روند پیر شدن قلب بیماران مورد توجه قرار می‌گیرد و در نهایت تشخیص داده می‌شود که آیا قلب یک شخص با نرخ سالمی در حال پیر شدن است یا خیر.
آیا نتایج تخمین سن به کمک هوش مصنوعی معتبر است؟
در نتیجه پژوهش‌های انجام شده در این زمینه، ثابت شده است که سن قلب از عوامل مهم برای پیش‌بینی احتمال مرگ و میر و همچنین پیامدهای قلبی عروقی است. در این مطالعات نشان داده شده است افرادی که سن قلب آن‌ها بیش از 1 سال از سن خودشان بالاتر بود، خطر بروز بیماری‌های قلبی در آن ها بالاتر بود و به طور ویژه، در بین افرادی که در طی این پژوهش همکاری داشتند کسانی که سن قلب آن‌ها بین 5 تا 7 سال بالاتر از سن خود بود، 75٪ بیشتر در خطر سکته قلبی، نارسایی قلبی یا سکته مغزی بودند.
در شرایط مقابل نیز، یعنی افرادی که از قلب جوان‌تری نسبت به سن خود بهره‌مند بودند نیز خطرات مرگ و میر یا بستری شدن در بیمارستان‌های قلبی عروقی کاهش یافتند.
در دیگر پژوهش‌ها نیز نتایج مشابهی دیده شده است و همگی از ارتباط مؤثر بین سن تخمین زده شده و مشکلات قلبی افراد گزارش کرده‌اند. این نتایج نشان دهنده این است که سن تخمین زده شده اعتبار مناسبی دارد و می‌تواند تحت نظارت پزشک استفاده شود تا در آینده اقدامات اصلاحی یا درمانی بر اساس این تخمین‌ها برای بیماران تجویز شود تا بتوان بیماری‌های ناشی از آن را کنترل کرد.
نظر پزشکان و متخصصان در مورد ابزارهای هوش مصنوعی برای تخمین سن قلب چیست؟
پروفسور دکلان اورگن (Declan O’Regan)، متخصص رادیولوژیست و محقق، گفته است:
پیری قلب می‌تواند باعث بیماری قلبی شود. هوش مصنوعی که آموزش داده‌ایم می‌تواند به پزشکان کمک کند تا افرادی را که در معرض خطر هستند شناسایی کنند و درمان‌های جدیدی برای کند کردن روند و سرعت پیر شدن قلب توسعه دهند.
Declan O’Regan
دکتر مت شاه (Mit Shah)، محقق و متخصص قلب، گفته است:
این ابزار می‌تواند باعث شخصی‌سازی شدن مراقبت‌های هر بیمار در بیمارستان‌ها و کلینیک‌های قلب شود. علاوه بر این تخمین سن قلب می‌تواند باعث شود که بیماران به تغییر سبک زندگی خود و بهبود سن قلبی خود ترغیب شوند، و همچنین می تواند به ما به عنوان پزشکان کمک کند تا درمان های مناسب‌تری ارائه دهیم.
Mit Shah